Het is begin februari 1825...
De winter is in volle gang, maar van sneeuw en ijs is in Fryslân geen sprake. Wel van wind en regen, alsof het drijfnatte najaar nog niet genoeg was… Wanneer de wind zich op 3 februari ontwikkelt tot een noordwesterstorm, en het ook nog springtij wordt, is het hek van de dam. Of beter gezegd: dan is er geen houden meer aan voor de verwaarloosde Zuiderzeedijken. De grootste natuurramp van de negentiende eeuw in Nederland wordt een feit…
(Afbeelding boven: ‘Gedenkstuk’ Warkums Erfskip)
dijkdoorbraken, vooral bij de Zuiderzee
procent van Fryslân onder water
doden, waarvan 17 in Fryslân
jaar geleden in februari 2025
Vergeten watersnood
Van Zeeland tot Groningen lopen delen land onder water. Maar verreweg het zwaarst krijgen Fryslân en Overijssel het te verduren. Bijna tweederde van Fryslân – dat centraal staat in dit project – overstroomt en de schade is groot. Het is de eerste goed gedocumenteerde ramp in Nederland. Toch lijken we de watersnood van 1825, tweehonderd jaar later, collectief te zijn vergeten. Tijd om daar verandering in te brengen.
Agenda
De ramp uit de vergetelheid - doe mee!
In 2025 halen musea, verenigingen én inwoners uit heel zuidwestelijk Fryslân de ramp van 1825 uit de vergetelheid. Te beginnen op zondagavond 2 februari (200 jaar geleden de vooravond van de ramp) met het luiden van zoveel mogelijk kerkklokken in en om het Friese overstromingsgebied. Gevolgd door allerlei andere activiteiten gedurende het herdenkingsjaar, van vertellingen tot historische wandelingen (meer inspiratie onder de knop).
Hieronder kun je jouw kerk/klokkenstoel opgeven voor het klokluiden op zondagavond 2 februari, of een andere activiteit aanmelden voor later in 2025. Doe mee op een manier die jij leuk vindt.
Locatie klokluiden aanmelden
Andere activiteit aanmelden
Het verhaal
De Vergeten Watersnood van 1825
Kaart van het gebied in het noorden van Nederland getroffen door de overstromingen in 1825, Evert Maaskamp, 1825.
Kaart der doorbraken en overstrooming van Friesland, Evert Maaskamp, 1825.
Fryslân voor tweederde overspoeld
Fryslân kwam, door het bezwijken van dijken bij Lemmer, Nijemirdum, Mirns en tussen Workum en Hindeloopen, voor bijna tweederde onder water te staan. Bijna heel Zuidwest-Fryslân raakte bedekt, evenals ‘het lage midden’ en de Waddeneilanden. Op sommige plekken stond het water wel twee meter hoog.
De schade was groot
Er vielen in Fryslân ‘slechts’ 17 doden (in Overijssel meer dan 300), maar de schade was groot. Veel huizen en boerderijen werden verwoest, duizenden dieren verdronken, en veel mensen werden ziek en stierven – eerst door vervuild drinkwater en later malaria. Bovendien vielen de oogsten nog jarenlang tegen door de verzilte akkers.
Overstroming Workumer Nieuwland, Douwe de Hoop, 1825.
Historische saamhorigheid
De reacties op de ramp deden niet onder voor die in 1953. Sterker nog, het was de eerste stormvloed die door alle Nederlanders gezamenlijk werd beleefd. Van Den Helder tot Goor en van Groningen tot Gent (want ook België behoorde toen nog tot het ‘Verenigd Koninkrijk der Nederlanden’) was er sprake van een heus vaderlandsch gevoel. Zo werden er spontane hulpacties opgezet, vooral in de vorm van inzamelingen van geld, kleding en voedsel, gevolgd door noodmaatregelen van de overheid.
Pentekening van de sluis te Lemmer bij de overstroming van 1825, S.T. Reitsma, 1825.
Eerste goed gedocumenteerde ramp
Ondanks die historische saamhorigheid is de watersnood van 1825 vandaag de dag nog amper bekend bij het brede publiek. Maar, als je goed zoekt, vind je in het zuidwesten van Fryslân nog wel degelijk verhalen en herinneringen. En in allerlei verschijningsvormen. Wat helpt: ‘1825’ was een van de eerste rampen in Nederland die goed gedocumenteerd is.Nog altijd actueel
In 2025 is het tweehonderd jaar geleden dat ‘de vergeten watersnood van 1825’ Fryslân trof. Een gebeurtenis die het verdient om herdacht – en zeker niet vergeten – te worden. Juist nu, omdat het thema nog even actueel is als twee eeuwen geleden. Want de vraag hoe wij ons verhouden tot het water om ons heen, is allesbehalve verleden tijd.
Help je mee deze ramp uit de vergetelheid te halen?
Meer historische info?
Voor algemene én specifieke informatie over de ramp, bijvoorbeeld van gebeurtenissen in jouw plaats of omgeving, kun je mailen naar Stichting HWG (voor Súdwest-Fryslân, De Fryske Marren en algemene info) of Klaas Zandberg (voor Weststellingwerf).
Podcast
Luister in deze podcast hoe de inwoners van Sandfirden de ramp van 1825 beleefden.
Geen Spotify? Beluister de podcast dan hier.
Nieuws
Oproep klokluiden voor ‘vergeten watersnood’ van 1825
Persbericht, 17 oktober 2024. In 2025 is het 200 jaar geleden dat tweederde van Friesland werd...
Activiteiten ‘Vergeten Watersnood’ van februari t/m november 2025
Onder de noemer 'De Vergeten Watersnood van 1825' worden van februari tot en met november 2025...
Meer historische info?
Voor algemene én specifieke informatie over de ramp, bijvoorbeeld van gebeurtenissen in jouw plaats of omgeving, kun je mailen naar Stichting HWG (voor Súdwest-Fryslân, De Fryske Marren en algemene info) of Klaas Zandberg (voor Weststellingwerf).
Toolkit
Download hier media ter publicatie.
Over het project
‘De Vergeten Watersnood van 1825’ is een initiatief van Bezoekerscentrum Mar en Klif (Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân), Museum Warkums Erfskip, het Fries Scheepvaart Museum, Het Woudagemaal, Gemeente Weststellingwerf en een werkgroep voor historisch onderzoek die getrokken wordt door Stichting Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân.
De projectgroep heeft de wens om de verhalen over de ramp – in 2025 precies tweehonderd jaar geleden – in de schijnwerpers te zetten. Op alle denkbare manieren en met iedereen die daaraan wil bijdragen. Doe je mee?