Het is begin februari 1825...
De winter is in volle gang, maar van sneeuw en ijs is in Fryslân geen sprake. Wel van wind en regen, alsof het drijfnatte najaar nog niet genoeg was… Wanneer de wind zich op 3 februari ontwikkelt tot een noordwesterstorm, en het ook nog springtij wordt, is het hek van de dam. Of beter gezegd: dan is er geen houden meer aan voor de verwaarloosde Zuiderzeedijken. De grootste natuurramp van de negentiende eeuw in Nederland wordt een feit…
(Afbeelding boven: ‘Gedenkstuk’ Warkums Erfskip)
dijkdoorbraken, vooral bij de Zuiderzee
procent van Fryslân onder water
doden, waarvan 17 in Fryslân
jaar geleden in februari 2025
Vergeten watersnood
Herdenkingsjaar
Van Zeeland tot Groningen lopen delen land onder water. Maar verreweg het zwaarst krijgen Fryslân en Overijssel het te verduren. Bijna tweederde van Fryslân – dat centraal staat in dit project – overstroomt en de schade is groot. Het is de eerste goed gedocumenteerde ramp in Nederland. Toch lijken we de watersnood van 1825, tweehonderd jaar later, collectief te zijn vergeten. Tijd om daar verandering in te brengen.
Activiteiten herdenkingsjaar
Er komen nog meer activiteiten aan, houd deze website in de gaten.
De ramp uit de vergetelheid - doe mee!
In 2025 halen musea, verenigingen én inwoners uit heel zuidwestelijk Fryslân de ramp van 1825 uit de vergetelheid. Het herdenkingsjaar is geopend met een massaal klokluiden op zondagavond 2 februari; 200 jaar geleden de vooravond van de ramp. Gedurende 2025 volgen er allerlei activiteiten, van vertellingen tot historische wandelingen (meer inspiratie onder de knop).
Hieronder kun je jouw activiteit aanmelden. Doe mee op een manier die jij leuk vindt.
Achtergrondinformatie
Documentaire Stormvloed 1825 – een vergeten ramp
Nieuw: informatie per dorp en stad
Met dank aan Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân is er nu een document dat de ramp per dorp, stad en soms grietenij (gemeente) beschrijft. Download ‘m gratis en doe er je voordeel mee voor het organiseren van jouw activiteit. Heb je nog vragen over de ramp of zélf informatie beschikbaar, stuur dan een mail.
Ruim 200 klokken geluid, 200 jaar later
Zondagavond 2 februari 2025, tweehonderd jaar na de ramp, waren maar liefst 210 klokken te horen in het Friese overstromingsgebied. Net als toen, om mensen te waarschuwen voor het naderende water. Een gedenkwaardige avond en geweldig begin van een jaar vol boeiende activiteiten.
Podcast De vergeten watersnoodramp van 1825
Luister naar de documentaire van programmamaker Katinka Baehr, uitgezonden op zondag 2 februari in OVT (VPRO, NPO Radio 1).
Podcast Sandfirden
Luister hoe inwoners van Sandfirden de ramp van 1825 beleefden.
Geen Spotify? Luister dan hier.
Reportage NOS Radio 1 Journaal met Albert Draaijer
Luister naar de reportage in Workum en bij ‘It Djippe Gat’, een kolk van meer dan 10 meter diep ontstaan door een dijkdoorbraak in 1825.
Reportage luisteren
Het verhaal
De Vergeten Watersnood van 1825
Kaart van het gebied in het noorden van Nederland getroffen door de overstromingen in 1825, Evert Maaskamp, 1825.
Op deze kaart is het opgestuwde zoete water op de randen donkerblauw gekleurd. Bijlage van het boek ‘Geschiedkundig tafereel van de Den Watervloed en de Overstroomingen in de Provincie Vriesland’ door J. van Leeuwen.
Fryslân voor tweederde overspoeld
Fryslân kwam, door het bezwijken van dijken bij Lemmer, Nijemirdum, Mirns en tussen Workum en Hindeloopen, voor bijna tweederde onder water te staan. Bijna heel Zuidwest-Fryslân raakte bedekt, evenals ‘het lage midden’ en de Waddeneilanden. Op sommige plekken stond het water wel twee meter hoog.
De schade was groot
Er vielen in Fryslân ‘slechts’ 17 doden (in Overijssel meer dan 300), maar de schade was groot. Veel huizen en boerderijen werden verwoest, duizenden dieren verdronken, en veel mensen werden ziek en stierven – eerst door vervuild drinkwater en later malaria. Bovendien vielen de oogsten nog jarenlang tegen door de verzilte akkers.
Overstroming Workumer Nieuwland, Douwe de Hoop, 1825.
Historische saamhorigheid
De reacties op de ramp deden niet onder voor die in 1953. Sterker nog, het was de eerste stormvloed die door alle Nederlanders gezamenlijk werd beleefd. Van Den Helder tot Goor en van Groningen tot Gent (want ook België behoorde toen nog tot het ‘Verenigd Koninkrijk der Nederlanden’) was er sprake van een heus vaderlandsch gevoel. Zo werden er spontane hulpacties opgezet, vooral in de vorm van inzamelingen van geld, kleding en voedsel, gevolgd door noodmaatregelen van de overheid.
Pentekening van de sluis te Lemmer bij de overstroming van 1825, S.T. Reitsma, 1825.
Eerste goed gedocumenteerde ramp
Ondanks die historische saamhorigheid is de watersnood van 1825 vandaag de dag nog amper bekend bij het brede publiek. Maar, als je goed zoekt, vind je in het zuidwesten van Fryslân nog wel degelijk verhalen en herinneringen. En in allerlei verschijningsvormen. Wat helpt: ‘1825’ was een van de eerste rampen in Nederland die goed gedocumenteerd is.
Nog altijd actueel
In 2025 is het tweehonderd jaar geleden dat ‘de vergeten watersnood van 1825’ Fryslân trof. Een gebeurtenis die het verdient om herdacht – en zeker niet vergeten – te worden. Juist nu, omdat het thema nog even actueel is als twee eeuwen geleden. Want de vraag hoe wij ons verhouden tot het water om ons heen, is allesbehalve verleden tijd.
Beschikbaar: historische informatie per dorp en stad
Met dank aan Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân is er nu een document die de ramp per dorp, stad of grietenij (gemeente) beschrijft. Heb je vragen over de ramp, dan kun je mailen naar Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân (voor Súdwest-Fryslân, De Fryske Marren en algemene info) of mailen naar Klaas Zandberg (voor Weststellingwerf). Heb jij informatie over een specifieke plaats in Friesland of persoonlijke verhalen over de ramp? Deze zijn meer dan welkom! Je kunt je informatie mailen naar Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân.
Help je mee deze ramp uit de vergetelheid te halen?
Nieuws
Klokluiders, dijkgraaf en burgemeesters openen herdenkingsjaar ‘vergeten watersnood’
Persbericht 2 februari 2025 Het werden er uiteindelijk meer dan tweehonderd: luidende klokken ter...
Oproep klokluiden voor ‘vergeten watersnood’ van 1825
Persbericht, 17 oktober 2024. In 2025 is het 200 jaar geleden dat tweederde van Friesland werd...
Activiteiten ‘Vergeten Watersnood’ van februari t/m november 2025
Onder de noemer 'De Vergeten Watersnood van 1825' worden van februari tot en met november 2025...
Meer historische informatie?
Met dank aan Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân is er nu een document die de ramp per dorp, stad en soms grietenij (gemeente) beschrijft. Heb je vragen over de ramp, dan kun je mailen naar Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân (voor Súdwest-Fryslân, De Fryske Marren en algemene info) of mailen naar Klaas Zandberg (voor Weststellingwerf).
Informatie aanleveren
Heb je informatie over een specifieke plaats in Friesland, of persoonlijke verhalen over de ramp? Deze zijn meer dan welkom! Je kunt je informatie mailen naar Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân.
Toolkit met info en beeld
Bekijk en download hier informatie en afbeeldingen die je vrij mag gebruiken.
Over het project
‘De Vergeten Watersnood van 1825’ is een initiatief van Bezoekerscentrum Mar en Klif (Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân), Museum Warkums Erfskip, het Fries Scheepvaart Museum, Wetterskip Fryslân/Woudagemaal, Gemeente Weststellingwerf en een werkgroep voor historisch onderzoek geleid door Stichting Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân.
De projectgroep heeft de wens om de verhalen over de ramp – in 2025 precies tweehonderd jaar geleden – in de schijnwerpers te zetten, op alle denkbare manieren en met iedereen die wil bijdragen. Doe je mee?